Jak Europa wykorzystuje Poradnik klimatyczny UE: Inwestycje pod lupą zmian klimatu

Kamila Król, Polski Kongres Klimatyczny

W obliczu coraz bardziej widocznych skutków globalnego ocieplenia, Unia Europejska zaostrza wymogi wobec inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych. Kluczowym dokumentem w tym procesie stał się Poradnik weryfikacji inwestycji pod względem wpływu na klimat i adaptacji do zmian klimatu w okresie programowania UE 2021–2027, który – choć stworzony z myślą o polskich realiach – opiera się na wspólnych wytycznych europejskich i znajduje swoje zastosowanie w całej Unii. Co oznacza to w praktyce dla krajów członkowskich?

Nowa norma inwestycyjna: climate proofing (www.climateproofing.pl)

Podstawą poradnika jest zasada climate proofing, czyli klimatycznej odporności projektów. Od 2021 roku każdy projekt infrastrukturalny realizowany z udziałem funduszy UE, którego cykl życia przekracza pięć lat, musi przejść analizę wpływu na klimat i odporności na jego zmiany. To wymóg wynikający z Rozporządzenia UE 2021/1060, obejmującego m.in. Fundusz Spójności, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego czy Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji.

W praktyce oznacza to konieczność oceny, czy inwestycja wpisuje się w cele neutralności klimatycznej – czy nie przyczynia się do wzrostu emisji gazów cieplarnianych i czy będzie funkcjonować skutecznie w zmieniających się warunkach klimatycznych, np. przy zwiększonej częstotliwości susz, powodzi czy fal upałów.

Europa wdraża Poradnik: różne tempo, wspólny cel

Choć polski Poradnik powstał z inicjatywy Ministerstwa Klimatu i Środowiska we współpracy z inicjatywą JASPERS (partnerem Komisji Europejskiej i EBI), jego praktyczne wskazówki czerpią z unijnych Wytycznych technicznych dotyczących weryfikacji infrastruktury pod względem wpływu na klimat, opublikowanych przez Komisję Europejską w 2021 roku. Są one stosowane przez wiele państw członkowskich jako punkt odniesienia w procesie planowania i realizacji inwestycji – od Niemiec po Grecję.

W Niemczech, które dysponują silnie rozwiniętym systemem planowania strategicznego, climate proofing jest zintegrowany z oceną oddziaływania na środowisko i decyzjami inwestycyjnymi na poziomie federalnym i landowym. Francja włączyła elementy Poradnika do oceny tzw. „zielonego budżetu”, który analizuje zgodność wydatków publicznych z celami klimatycznymi. Kraje Europy Środkowo-Wschodniej, w tym Czechy i Słowacja, zaczynają natomiast adaptować narzędzia analityczne z Poradnika, szczególnie w sektorze transportowym i energetycznym.

Poradnik_weryfikacji_inwestycji_pod_względem_wpływu_na_klimat_i_adaptacji_do_zmian_klimatu.

Pobierz • 4.64MB

Kluczowa wartość: praktyczne podejście

Poradnik ma nie tylko charakter kontrolny, ale przede wszystkim praktyczny. Zawiera gotowe instrukcje do przeprowadzenia analizy klimatycznej w sektorach takich jak infrastruktura transportowa, wodna, energetyczna czy gospodarka odpadami. Jego zastosowanie wykracza poza kontrolę zgodności – stanowi realną pomoc dla projektodawców, by planowali inwestycje, które będą nie tylko efektywne dziś, ale i odporne na wyzwania przyszłości.

Weryfikacja klimatyczna, zgodna z Poradnikiem, jest także fundamentem oceny tzw. zasady DNSH (do no significant harm), czyli nieszkodzenia środowisku, kluczowej w kontekście wydatkowania środków z Funduszu Odbudowy i odporności (RRF) oraz Zielonego Ładu.

Nie tylko dla funduszy unijnych

Co ważne, Poradnik – choć powstał na potrzeby projektów unijnych – może być stosowany szerzej. W wielu krajach UE traktowany jest jako „złoty standard” oceny inwestycji pod względem zgodności z celami klimatycznymi, niezależnie od źródeł finansowania. To szczególnie istotne dla projektów publicznych finansowanych z budżetów krajowych czy lokalnych.

Przyszłość inwestycji w Europie to klimatoodporność

Wyzwania klimatyczne nie znają granic, dlatego europejskie podejście do inwestycji musi być jednolite i oparte na najlepszych praktykach. Poradnik weryfikacji inwestycji pod względem wpływu na klimat wpisuje się w ten trend jako narzędzie o uniwersalnym zastosowaniu – od planistów w Warszawie po decydentów w Brukseli.

W obliczu postępujących zmian klimatu nie chodzi już o to, czy dostosowywać inwestycje, lecz jak robić to skutecznie. I właśnie na to pytanie Poradnik daje konkretną odpowiedź. Europa coraz częściej z niej korzysta – i robi to na własną przyszłość.